Veranderingen in ons gezichtsvermogen zijn een belangrijk maar veel voorkomend onderdeel van ouder worden. Volgens het Australian Institute for Health and Welfare hebben 93% van de Australiërs van 65 jaar en ouder last van langdurige visusstoornissen. Ieder van ons zal met het verstrijken van de jaren op zijn minst enige mate van gezichtsverlies ervaren en velen van ons zullen andere oogaandoeningen ontwikkelen die van invloed kunnen zijn op ons gezichtsvermogen.
Onder "gezichtsverlies" wordt elke mate van verminderd gezichtsvermogen verstaan, ongeacht of deze licht of ernstig is. Terwijl een blinde volledig of ernstig niet kan zien, kan een persoon met gezichtsverlies nog steeds zicht hebben, zij het met verminderde helderheid of gezichtsveld.
Goed zicht en risico op ouderenmishandeling
Een goede gezondheid van de ogen is een belangrijke factor om langer zelfstandig te kunnen blijven wonen. Het kan zelfs het risico op ouderenmishandeling verminderen, vooral omdat oudere volwassenen met gezichtsproblemen afhankelijk kunnen zijn van andere mensen voor hulp bij dagelijkse activiteiten.
Als je goed ziet, ben je beter in staat om gezichten te herkennen en gezichtsuitdrukkingen te lezen. Je kunt onveilige situaties herkennen en het is makkelijker voor je om documenten te lezen en te ontcijferen. Dit kan er allemaal voor zorgen dat je veilig bent en minder kans loopt om te worden uitgebuit.
Op sociaal vlak kan verlies van gezichtsvermogen je ervan weerhouden om deel te nemen aan sociale activiteiten, waardoor je kwetsbaarder wordt voor isolatie en de negatieve mentale gezondheidsaspecten van eenzaamheid.
Door te doen wat je kunt om gezichtsverlies tot een minimum te beperken, is de kans groter dat je je onafhankelijkheid behoudt en gezond blijft.
Veel voorkomende leeftijdsgerelateerde zichtproblemen
Er zijn verschillende oogaandoeningen en zichtproblemen waar je mee te maken kunt krijgen als je ouder wordt. Hoewel ze een onvermijdelijk onderdeel van het ouder worden lijken te zijn, is het belangrijk dat je in een vroeg stadium medische hulp zoekt, zodat al het mogelijke kan worden gedaan om de gevolgen voor je gezichtsvermogen tot een minimum te beperken.
Presbyopie
Vanaf je 40e heb je misschien gemerkt dat je ogen minder goed kunnen focussen, waardoor het moeilijker wordt om te lezen of naar dichtbij gelegen voorwerpen te kijken. Deze verandering, ook wel presbyopie genoemd, verergert meestal tot je 65e.
Presbyopie treedt op wanneer de ooglens met het ouder worden stugger wordt, waardoor hij het licht niet meer goed kan focussen op het netvlies. Het is een natuurlijk onderdeel van het ouder worden en wordt meestal behandeld met een bril op sterkte of contactlenzen.
Cataract
Cataract is het vertroebelen van de ooglens, wat tot gezichtsverlies kan leiden. Ze ontstaan wanneer het eiwit in de lens afbreekt en samenklontert. Hoewel staar er duidelijk troebel uitziet, is het in een vroeg stadium niet altijd zichtbaar als je in de spiegel kijkt.
Cataract is een van de bekendste leeftijdsgerelateerde oogaandoeningen. Het komt steeds vaker voor naarmate we ouder worden en treft ongeveer de helft van iedereen boven de 50 jaar. Bijna iedereen zal op 80-jarige leeftijd staar ontwikkelen.
Symptomen van staar zijn onder andere:
wazig of wazig zicht
verhoogde gevoeligheid voor schittering of helderheid
vervorming of dubbel zicht
halo's rond lampen
het gevoel dat je door een sluier of film kijkt
kleuren vervagen.
Als een bril op recept niet helpt om je zicht helder te krijgen, wordt vaak een operatie aanbevolen om de staar te verwijderen.
Leeftijdsgebonden maculadegeneratie (AMD)
Leeftijdsgebonden maculadegeneratie, of AMD, treft 1 op de 7 mensen ouder dan 50 jaar. De macula, het centrale deel van je netvlies, gaat achteruit en je centrale zicht wordt wazig, waardoor het moeilijk wordt om dingen voor je duidelijk te zien. Je perifere zicht blijft meestal onaangetast.
Symptomen van AMD zijn onder andere:
vervorming in het midden van wat je kunt zien
leesproblemen die niet verbeteren met een nieuwe bril
afname in het helder zien van objecten
meer licht nodig hebben om goed te kunnen zien
moeite met het aanpassen aan het lichtniveau tijdens het rijden in het donker
afname van het kleurenzicht.
AMD komt voor in 2 vormen - 'droog' en 'nat'. Droge AMD, de meest voorkomende vorm, ontwikkelt zich langzaam, maar patiënten met natte AMD ervaren snel gezichtsverlies. Een injectie kan dit snelle verlies van het gezichtsvermogen verminderen, maar het is cruciaal dat deze op het juiste moment wordt toegediend om effectief te zijn.
Glaucoom
Glaucoom is een chronische, progressieve oogziekte die wordt veroorzaakt door schade aan de oogzenuw en kan leiden tot gezichtsverlies en blindheid. De meest voorkomende oorzaak van deze aandoening is een verhoogde druk in het oog door vochtophoping.
Eén op de 8 mensen boven de 80 jaar heeft glaucoom en in 90% van de gevallen gaat het om primair open-hoek glaucoom. Interessant genoeg weet ongeveer de helft van de geschatte 300.000 Australiërs die glaucoom hebben niet dat ze het hebben.
Symptomen van glaucoom zijn onder andere:
wazig zicht
helder centraal zicht maar verminderd perifeer zicht
nachtblindheid en moeite met weinig licht
verhoogde gevoeligheid voor schittering of helderheid.
Er bestaat geen genezing voor glaucoom, maar oogdruppels, laserbehandeling en chirurgie kunnen helpen om de aandoening onder controle te houden.
Diabetische retinopathie
Deze oogaandoening kan gezichtsverlies en blindheid veroorzaken bij mensen met diabetes. Mensen van alle leeftijden kunnen er last van hebben, maar vooral oudere volwassenen.
Een hoge bloedsuikerspiegel kan de kleine bloedvaatjes in het netvlies beschadigen, waardoor vocht en bloed kunnen lekken. Er kunnen ook nieuwe abnormale bloedvaatjes groeien.
Symptomen van diabetische retinopathie zijn onder andere:
wisselend of fragmentarisch zicht
wazig of vervormd zicht
verhoogde gevoeligheid voor schittering of helderheid
Drijvers' - de kleine vlekjes of vormen die je soms over je zicht ziet zweven.
Er bestaat geen genezing voor diabetische retinopathie, maar je kunt de schade die het veroorzaakt vertragen door je bloedsuikerspiegel, bloeddruk en cholesterol onder controle te houden.
Droge ogen
Droge ogen, een veel voorkomende oogaandoening bij oudere mensen, kan worden veroorzaakt door een verminderde traanproductie, veranderingen in de werking van de oogleden en hormonale factoren (vooral bij vrouwen).
Symptomen van droge ogen zijn onder andere:
een onaangename jeuk
een branderig gevoel.
Oogdruppels en warme kompressen worden vaak aanbevolen om droge ogen te behandelen, en de onderstaande beschermende oogverzorgingsmaatregelen kunnen ook helpen.
Mogelijke tekenen van oogproblemen
Naast regelmatige oogcontroles is het belangrijk om veranderingen in je gezichtsvermogen op te merken, zoals wazig zien, pijnlijke of droge ogen en verhoogde gevoeligheid voor licht.
Deze veranderingen zijn misschien niets om je zorgen over te maken, maar het kunnen ook tekenen zijn dat er zich problemen ontwikkelen. Bijvoorbeeld:
Moeite met scherpstellen op voorwerpen dichtbij kan een teken zijn van presbyopie
wazig zien kan een symptoom zijn van staar of AMD
kleine, gele afzettingen in het netvlies kunnen ook wijzen op AMD
het zien van halo's rond lichten, plotselinge hevige oogpijn en overgeven kunnen allemaal tekenen van glaucoom zijn
Drijvende vlekken kunnen onschuldig zijn, maar ze kunnen ook wijzen op diabetische retinopathie.
Omdat je zicht zo belangrijk is, moet je een arts raadplegen als je een van deze veranderingen opmerkt.
Ouderen met een inheemse achtergrond
Het federale ministerie van Volksgezondheid en Ouderenzorg rapporteert dat Aboriginal en Torres Strait Islander gemeenschappen meer getroffen worden door veranderingen in het gezichtsvermogen dan de rest van onze bevolking.
Ze hebben 3 keer meer last van slechtziendheid en blindheid dan andere Australiërs en in sommige gebieden komt trachoom (een ooginfectie) veel voor.
Artsen kunnen helpen
Je huisarts kan je helpen de juiste ondersteuning te vinden voor jouw visusbehoeften, of je kunt een van deze oogspecialisten raadplegen:
Opticien - voor het aanmeten van brillenglazen, monturen en contactlenzen.
Optometrist - voor oogonderzoek en visustests, het opsporen van bepaalde oogafwijkingen en het diagnosticeren van bepaalde aandoeningen, het voorschrijven van brillen of contactlenzen, het voorschrijven van medicatie voor bepaalde oogaandoeningen, visuele revalidatie, het behandelen en beheren van veranderingen in het gezichtsvermogen.
Oogarts - voor het diagnosticeren en behandelen van alle oogaandoeningen en het uitvoeren van oogoperaties. Uw huisarts moet u doorverwijzen.
Wat kun je doen om je gezichtsvermogen te beschermen?
Hoewel sommige aandoeningen, zoals ouderdomsverziendheid, een onvermijdelijk onderdeel zijn van het ouder worden, zijn er nog steeds dingen die je kunt doen om goed voor je ogen te zorgen.
Laat je ogen jaarlijks onderzoeken als je 65 bent (en voor die tijd elke 2 jaar).
Stop met roken. Roken verhoogt het risico op oogziekten zoals staar, glaucoom en AMD.
Draag een goede zonnebril om je ogen te beschermen, vooral op dagen met veel UV-straling.
Beheer actief je diabetes en hoge bloeddruk als je die aandoeningen hebt.
Zorg voor je algemene gezondheid. Eet een evenwichtig, gezond dieet en blijf fit door regelmatig te bewegen.
Tips voor gezinnen en vrienden
Hoewel ouderdomsverziendheid ons allemaal treft naarmate we ouder worden, moeten we er niet van uitgaan dat veranderingen in het gezichtsvermogen het vermogen van een oudere om voor zichzelf te zorgen of zelfstandig te wonen definitief zullen beperken.
Daarom is het belangrijk dat familieleden en vrienden de tekenen van verminderd gezichtsvermogen kennen, in plaats van aan te nemen dat de oudere persoon moeite heeft met zijn of haar gezichtsvermogen vanwege zijn of haar leeftijd.
Familieleden en vrienden zijn goed geplaatst om op deze tekenen te letten. Je kunt merken dat de oudere persoon scheelziet, tegen dingen opbotst, voorwerpen mist wanneer hij ernaar reikt - of zelfs activiteiten vermijdt die hij normaal graag doet, zoals lezen of autorijden. Een toename van het aantal ongelukken, of het nu om zichzelf gaat of tijdens het autorijden, is een duidelijk teken dat zeer serieus moet worden genomen.
Leeftijdgerelateerde veranderingen in de gezondheid kunnen een gevoelig onderwerp zijn om aan te snijden. Hier zijn enkele tips om je oudere vriend of familielid aan te moedigen goed op zijn of haar gezichtsvermogen te letten zonder aannames te doen over zijn of haar gezondheid.
Help ze bij het plannen van regelmatige oogcontroles.
Zorg er waar mogelijk voor dat hun omgeving goed verlicht is zonder sterke schittering. Je kunt voorstellen om de gloeilampen in hun huis te vervangen, te kiezen voor directe taakverlichting (zoals een leeslamp) en de binnenverlichting aan te laten om de veranderingen in het licht van buiten te compenseren.
Verminder het valrisico door nachtlampjes in de slaapkamer of in de gang te installeren. Verwijder rommel en struikelgevaar zoals elektrische snoeren en vloerkleden.
Het is belangrijk om emotionele steun te bieden. Veranderingen in het gezichtsvermogen kunnen beangstigend zijn en de oudere kan bang worden dat hij of zij niet meer zelfstandig kan wonen.
Door je familielid of vriend te helpen zijn of haar gezichtsvermogen te beschermen en hem of haar te steunen bij het zoeken naar medische hulp, help je hem of haar om gezond ouder te worden.
Lees meer
Department of Health and Aged Care, 'Preventing age-related vision loss' (Ministerie van Volksgezondheid en Ouderenzorg) - online artikel door Assoc Prof Lauren Ayton (2022)
Deafblind Information Australia, 'Over doofblindheid - terminologie' - een webartikel met uitleg over 'blind', 'slechtziendheid' en 'low vision'.
Vision Australia, 'Understanding eye conditions' - webpagina met links naar informatie over veelvoorkomende oogaandoeningen
Disclaimer: De informatie op deze website is geen vervanging voor individueel gezondheidsadvies van een arts of diëtist.
Alle opmerkingen worden gemodereerd. Ga naar onze gebruiksvoorwaarden voor richtlijnen over hoe u deel kunt nemen aan onze community.